پایگاه اطلاع رسانی اسراء: آئین آغازسال تحصیلی 1403-1404 حوزه علمیه امام حسن عسکری(ع) هروی و مرکز تخصصی اِسرای تهران، با پیام آیت الله العظمی جوادی آملی امروز دوشنبه 2 مهر برگزار گردید.
در این مراسم حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی نیز سخنرانی نمود
أعوذ بالله من الشيطان الرجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
«الحمدلله ربّ العالمين و صلّي الله علي محمد و آله الطّاهرين».
سلامي و تحياتي حضور طلاب عزيز و بزرگوار، اساتيد گرانقدر و ارجمند و مديران شايسته و لايقي که در اين مجموعه فعاليت ميکنند و مهمانان بزرگواري که از حوزه و دانشگاه تشريف آوردند خصوصاً حضرت آيت الله رشاد که ارادت ديرينه در خدمتشان داشته و داريم و لطف مزيد حضرت استاد نسبت به ايشان هم همواره بوده است افتخار دادند و در اين محضر حضور يافتند و افاضه ميفرمايند استفاده ميکنيم.
فلسفه برگزاري اين نشست و اينگونه نشستها متعدد است. يک جهت همان است که اکنون مدير گرامي جناب استاد آقاي نائيجي گزارش دادند که کارنامه علمي و عملي و فرهنگي در اين دوره آموزش چگونه بوده است؟ چه مشکلاتي وجود دارد؟ چه زمينههاي براي رشد و تعالي و توسعه حوزه وجود دارد؟ چه امکاناتي براي فضاي علمي و آموزشي بايد لحاظ بشود؟ و مهمترين بخشي که در اين رابطه قابل بحث است آخرين دستآوردها و مصوباتي است که شوراي عالي حوزه در قم و همچنين در مراکز استان مثل خود تهران بزرگ که حضرت استاد آيت الله رشاد مسئول اين شوراي عظيم هستند در آن نشستها هم بررسيهايي و تحقيقاتي و زمينههايي را براي نوع فعاليتهاي در پيشرو اعلام ميکنند و طلاب، اساتيد، مديران در جريان اينگونه از انديشهها و انديشهورزيهايي که در جهت ارتقاء حوزهها هست بهرهمند ميشوند.
ما اگر آگاهي و شناخت کافي نسبت به وضعيت حوزههاي ايران عزيز داشته باشيم اعم از مشکلات فرصتها تهديدها آسيبها و نظاير آن، در مقام تصميمگيري و اقدام هم مديران ما هم طلاب ما و هم خصوصاً اساتيد بزرگواري که نقش کليدي و اصلي در اين رابطه دارند ميتوانند مؤثرتر فعاليت کنند.
اما اين مجموعه که چون تحت اشراف حضرت استاد آيت الله جوادي آملي است يک پيام ويژهاي هم دارد. مدارس زياد هستند اما يک مدرسه علمي که تحت اشراف يک شخصيتي است داراي يک مکتب فکري اصيل عميق وسيع و گسترده و با آثار فوق العاده در عاليترين سطوح علمي حوزه. شما در همه رشتههاي علوم اسلامي از فقه گرفته تا اصول، تا کلام، تا فلسفه تا عرفان تا تفسير تا معارف، به لطف الهي از حضرت استاد آثار فراواني توليد شده و در اختيار هست و مجموعه اين امور تبديل شده به يک مکتب فکري که اين مکتب فکري از ساير مکاتب به لحاظ خوانش اسلام و تفسير و تبيين اسلام متفاوت است. اساتيد طلاب مديران و همه کساني که با اين نام يعني نام حضرت استاد آشنايند ميدانند که نظام فکري و آن چارچوبهايي که حضرت استاد بدان پرداختند و براساس آن نظام فکري مکتبي را ايجاد کردهاند که يک خوانش مستقلي از اسلام از دستآوردهاي وحياني از کتاب و عترت، براي ما به وجود آمده است.
خيليها ممکن است از آثار حضرت استاد و کتابهاي ايشان مطالبي را استفاده کرده باشند در بياناتشان در تحقيقاتشان در پاياننامههايشان استفاده کرده باشند ولي اين يک نوع استفاده است يک طرفداري است يک سمپاتي است. مکتب يک هويت ديگري دارد. هويت اين مکتب، تفسير تسنيم توليد ميکند. هويت اين مکتب رحيق مختوم توليد ميکند. هويت اين مکتب عقلانيت شهود توليد ميکند. هويت اين مکتب سلوني قبل أن تفقدوني توليد ميکند. هويت اين مکتب تفسير تسنيم هشتاد جلدي توليد که ميکند که عاليترين سطح معارف قرآن در اين هويت معنا و تفسير ميشود.
اين مدرسه براي اين نيست که در عرض ساير مدارس و حوزههاي علمي ديگر فعاليت کند. همه مبارکاند همه ميموناند همه اهل خير و فضل و علم و اخلاق و معنويتاند که بايد همه باشند اما اين موقعيتي که از جايگاه هويت آيت الله جوادي آملي دارد مطرح ميشود کاملاً متفاوت است. ما ميخواهيم همان نسبتي که بين حضرت استاد آقا جوادي با استادشان مرحوم علامه طباطبايي بوده که براساس اين مناسبت اين آثار توليد شده، ضمن احياء نام و ياد مبارک علامه طباطبايي اين آثار توليد بشود. تسنيم آخر کار نيست. ما مثل ديگران نميگوييم «خاتم المجتهدين و الاصوليين و المفسرين» اين آغاز راه است. اين طليعه يک حرکت فکري جديدي است که حضرت آيت الله مبتني بر اين نوع انديشه و اين شيوه و اين روش اين را توليد کردند. اين بايد در تهران بزرگ راه پيدا بکند و به دست شما اساتيد شما فضلا و شما طلاب راه دارد. چه کسي ميتواند يک حقيقتي را مثل مفاتيح الحيات به عرصه علم و فکر و فرهنگ و معنويت ديني بياورد و يک نگاه متعالي را به حيات اجتماعي جامعه ما تزريق بکند؟
مستحضريد که کتاب مفاتيح الحيات به عنوان يک باب علمي جديد در حوزه مسائل اجتماعي بسيار نقشآفرين است. ساليان متمادي قرنها امثال کتاب مفاتيح الجنان وجود داشت ولي استاد فرمود اين کتابها براي بعد از مرگ است آن ثواب آن اجر آن بهشت آن حور آن قصور اينها مال بعد از مرگ است. اما از اول ولادت تا زمان حيات ما چگونه زندگي کنيم؟ اين همه آموزههاي بلند و ارزشمند در جهت معرفي حيات انساني انسان در جامعه چقدر نقشآفرين است. دوازده فصل براي اين کتاب طراحي شد و اين کتاب اکنون در اختيار حوزويان دانشگاهيان و عموم جامعه قرار گرفته است.
فرصت صحبت نيست ما براي استفاده آمديم از حضور اساتيد گرانقدر خصوصاً از محضر حضرت آيت الله رشاد استفاده ميکنيم. من يک حيفم ميآيد که يک بخش که عمدهترين و مهمترين فضاي فکري حضرت آيت الله جوادي آملي است و او توانسته مطابق با اين کد و اين فرمول معرفتي يک مسير ديگري را باز کند و آن عبارت است از مناسباتي که بين عقل و وحي وجود دارد. من خواهشم اين است که تک تک طلاب ما اساتيد ما بزرگواران حوزهها اين کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت ديني را مطالعه کنند مباحثه کنند تدريس کنند و بيايند بگويند که شيوه و روشي که حضرت استاد آيت الله جوادي آملي براي فهم نسبت به منابع وحياني کتاب و سنت استفاده کرده آن ويژگي و آن فرمول چيست؟ اين کتاب خوب ميتواند چون اين کتاب را حاج آقا حدوداً چهل جلسه تدريس کردند تحقيق شد بعد از تحقيق ملاحظه و اضافات و اصلاحات، و اين کتاب الآن در اختيار هست. اين در فضاي علم اصول نوشته شده است که اصول فهم دين را براي ما هموار کرد.
مسئله عقل و وحي يک بحثش در نظامهاي غربي مطرح است که اينها تمام تلاششان اين است که دو قطب درست کنند يک قطب به نام عقل برونديني، به قطب به نام نقل درونديني و در حال تعارض و اصطکاک ايندو دارند تلاش ميکنند. اما نگاهي که حضرت آيت الله به مسئله عقل و وحي دارد بسيار مسئله عميق و قابل توجهي است. عقل همواره در خدمت وحي و وحي همواره مشرف بر عقل دارند براساس يک تعامل و تعاطي طرفيني کار ميکنند. وحي مستحضريد که عاليترين مرحله علم است علم الهي است اين نفادي ندارد محدوديتي ندارد نقصي ندارد خطا و خطيئهاي در آن راه ندارد اما اين وحي اگر بخواهد پياده بشود تحقق يابد به جامعه برسد، بايد يک ظرفي آن را پذيرا باشد تا بتواند آن معارف را منتقل کند و آن ظرف چيزي جز عقل نيست. «من لا عقل له لا دين له» اين حقيقت وحياني بر قلب نازل ميشود بر عقل نازل ميشود و هر چه که اين عقل گستردهتر عميقتر شکوفاتر باشد وحي را بهتر و صحيحتر و کاملتر و جامعتر تلقي ميکند. نبايد بگذاريم که عقل را ضعيف کنند.
عقلانيت در همه جهاتش بايد در حوزهها موج بزند. اکنون در شرايطي از مسائل اجتماعي و حتي ديني منابر مداحها و امثال ذلک داريم حرکت ميکنيم که بيش از اينکه به دين و علم و فلسفه و اخلاق و اينها بپردازيم به شبه اينها مبتلا شديم و اينها بايد از طريق عقلانيت اصيل برطرف بشود. نسبتي که حضرت استاد بين عقل و وحي ايجاد کردهاند از گواراترين نسبت است که نه تنها هيچ تعارضي در فهم و ادراک حقائق باهم ندارند بلکه همديگر را حمايت ميکنند.
ببينيد ما در مقام ثبوت از وحي هيچ کم نداريم؛ اما وحي ميخواهد اثبات بکند وحي ميخواهد در خارج تحقق پيدا بکند وحي ميخواهد به ذهن جامعه روشنايي و نورانيت ببخشد از کدام راه بتواند خودش را به اين صورت برساند؟ راهش جز عقل چيز ديگري نيست. اين تعاطي بين عقل و وحي يکي از مهمترين فرمولهايي است که حضرت استاد توانسته در همه علوم خودش از آن استفاده بکند. در مقام ثبوت، وحي هيچ کم ندارد اما در مقام اثبات، به عقل محتاج است شديد. همانطوري که عقل در مقام ثبوت به حق به وحي نيازمند است ظهور تو به من و وجود من از تو. اگر وحي بخواهد ظهور پيدا بکند جز از راه عقل نميتواند. عقل بخواهد وجود معرفتي پيدا کند جز از راه وحي نميتواند. اين تعاطي و تعامل بين عقل و وحي در کلمات حضرت استاد بکله در سلوک علمي ايشان بلکه در تک تک مسائل و گزارههايي که در فضاي تفسير فلسفه عرفان فقه معارف و جاهاي ديگر گرفته شده است کاملاً از اين شيوه استفاده شده است. بايد حوزهها را به اين شيوه رساند.
ما به لطف و عنايت الهي، شخص آقاي جوادي ملاک نيست عنايت الهي توفيق الهي همواره حضرت استاد بر اين امر اصرار دارند حتي ميگويند اين تفسير تسنيم مال ما نيست مال حوزه است. مال جمعيتي است که دارند تلاش علمي ميکنند. به هر حال شايد زياد تصديع دادم عذرخواهي ميکنم. اما اين نکته را براي خودم فراهم کردم آماده کردم که خدمت اساتيد فضلا طلاب حوزه بزرگ تهران بزرگ داشته باشيم و جريان فکري را با اين مدل و اين نمونه بسازيم.
آيا علامه طباطبايي قامت بلندش در حوزههاي علميه چگونه توانست احياگر نوع جديدي از تفکر به اسلام باشد؟ آن مسير را اين استاد بزرگوار باز کرد و شاگرد ايشان که در حقيقت اين مسير را طي کرد به کمال رساند البته در کمال نسبي. اين حوزه بناست چنين کاري را انجام بدهد.
من خدمت حضرت آيت الله رشاد عرض ميکنم رئيس شوراي حوزههاي علمي، اين ساختمان حوزه الآن هشت ده سال هست اگر بيشتر نباشد تا اينجا به همت برخي از دوستان و اشارات حضرت استاد به اينجا رسيد اين فيزيکش ملاک نيست اين بناست حامل اين مکتب فکري آيت الله جوادي آملي باشد که در تهران بزرگ اين مکتب فکري بايد استقرار پيدا کند وگرنه مسائل تفکيک و ماجراهاي اخباريگري اشعريگري و امثال ذلک حوزه را تهديد خواهد کرد. اين فکر اين مکتب اين بينش و روش يک تعالي در معرفت براي حوزهها ايجاد ميکند. من از حضرت ايشان تقاضا ميکنم از همه تهرانيهاي بزرگوار تقاضا ميکنم ديگه اجازه ندهند اين ساختمان معطل باشد. اين چند سال ما اينجا ميبينيم و اين درست نيست. اين به نام يک مکتبي دارد شکل ميگيرد که مکتب شناخته شده اصيلي است که تسنيم دارد توليد ميکند عقلانيت شهود دارد توليد ميکند عاليترين کتابهاي کلاسيک عرفان اسلامي در انديشه متعالي حضرت استاد رونق صحيح خودش را پيدا کرد و به عنوان عقلانيت شهود پانزده جلد إنشاءالله در معرض افکار و آراء قرار ميگيرد. ما هر چه زودتر بايد اين مدرسه را به همت شخصيتهايي مثل حضرت آيت الله رشاد افتتاح بکنيم و اين خسارت است. اين شايسته نيست يک مرجع ديني با اين نوع نگاهي که به مسائل اسلامي دارد اين هشتاد جلد بلکه صد جلد با بيست جلد تفسير موضوعي يک سند افتخاري است که از جامعه اسلامي از نظام اسلامي از حوزه اسلامي برخواسته است. آيا جا دارد که اين تفکر وا بماند و نتواند به اهداف خودش برسد؟
من از تهران بزرگ، تهرانيهاي ارزشمند صاحبان همت و خيرانديشي تقاضا دارم براي اينکه اين مکتب فکري خدا را شکر نه نيازي به اسم و نامي وجود دارد و الحمدلله نام آقاي جوادي در نزد همه شما شناخته شده است اما اين مکتب نيازمند به اين است که همراهي مصاحبت و حضور بزرگان در فضاي خير و معرفت بيايند و إنشاءالله ما هر چه زودتر شاهد افتتاح اين مراسم باشيم و ضمن تقدير و تشکر از هيأت امناي اين مسجد که همواره دارند همراهي ميکنند و آمد و شد طلاب عزيز مديران و اساتيد را شاهد هستند و تحمل ميکنند ما هر چه زودتر إنشاءالله چون تقريباً نيمي از کار تمام شده اگر يک همتي بشود ما ميتوانيم سال آينده با حضور حضرت آيت الله و اساتيد بزرگواري إنشاءالله اينجا را افتتاح بکنيم و بهرهاش را همه ملت بزرگان ايران خصوصاً مردم متدين حوزويان اساتيد دانشگاه و دانشگاهيان گرامي داشته باشند.
مجدداً حضور يکايک از طلاب اساتيد مديران مهمانان بزرگوار و حضرت استاد آيت الله رشاد را گرامي ميداريم و آرزوي توفيق و سعادت در اين سال تحصيلي جديد که ديروز هم حضرت استاد در قم بر منبر مسجد اعظم درس خارج خودشان را آغاز کردند و إنشاءالله براي همه خير و برکت و سعادت باشد.
«و السلام عليکم و رحمة الله و برکاته»