خلاصه : فلسفه استطاعت در حج تنها شرطی که پروردگار عالم در این اعلام عمومی برای سفر حج ، و قصد بیت بیان فرموده ، همانا « استطاعت » است : « ولِلّه علی الناس حجّ البیت من استطاع الیه سبیلا » ( 5 ) : ذکر صریحِ شرطِ استطاعت ، با در نظر گرفتن این نکته که آن از جمله شرایط عمومی تکلیف می باشد ، قابل تأمّل و دقّت است ؛ زیرا این شرط در تمامی تکالیف اعمّ از مالی ؛ مانند : خمس و زکات ، و غیر مالی ؛ مانند : نماز و روزه وجود دارد و هرگز خداوند حکیم تکلیف به مالایطاق یا بیرون از وسع متعارف انسانها ، نمی فرماید ( لا یُکلِّف الله نفساً الا وسعها ) ( 6 ) . از آنچه گذشت ، ضرورت معرفت و شناخت دقیق نسبت به مقاطع سفر و آشنایی با فلسفه و موقعیّت باطنی مناسک و سپس انجام آن در بهترین شیوه ممکن که در قالب « آداب حج » از طریق قرآن و عترت (علیهم السلام) رسیده است ، آشکار می گردد و لذا سالک الی الله و مهاجر در راه خدا ، شایسته بلکه بایسته است که با مراقبت و محاسبه تمامی گذرگاههای این واجب الهی را دنبال کند و از قیامت صغری ( عالم دنیا ) برای بعثت کبری ( جهان آخرت ) بهره ای تحصیل کند .